Ο Θυρεοειδής αδένας είναι ο μεγαλύτερος αδένας που βρίσκεται στον τράχηλο. Έχει σχήμα πεταλούδας και
αποτελείται απο 2 λοβούς (δεξιό ,αριστερό) που συνδεόνται με τον ισθμό, βρίσκεται μπροστά και
εκατέρωθεν της τραχείας, ενώ ενίοτε υπάρχει και ένας ακόμα λοβός που ξεκινάει απο τον ισθμό πρός τα
άνω και λέγεται πυραμοειδής.
Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τρεις ορμόνες:
1) τη θυροξίνη ή τετραϊωδοθυρονίνη (Τ4)
2) την τριιωδοθυρονίνη (Τ3) που ρυθμίζουν το μεταβολισμό όλων των ιστών, και
3) την καλσιτονίνη που
ελαττώνει τα επίπεδα του ασβεστίου του αίματος.
Η σύνθεση και η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών
ρυθμίζεται από τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που παράγεται στην υπόφυση, η οποία, με τη σειρά της,
εξαρτάται από την έκκριση της θυρεοεκλυτικής ορμόνης (TRH) που παράγεται στον υποθάλαμο.
Απαραίτητο για τη σύνθεση θυρεοειδικών ορμονών είναι το ιώδιο, το οποίο βρίσκεται συγκεντρωμένο στο
θυρεοειδή και το οποίο ο οργανισμός το προσλαμβάνει μέσω των τροφών. Το ιώδιο εισέρχεται μέσα στον
θυροειδή αντίθετα με την ηλεκτροχημική κλίση του, μέσω του υποδοχέα NIS, ο οποίος συμεταφέρει ένα
ιόν ιωδίου μαζί με δύο ιόντα νατρίου στο εσωτερικό των θυλακοειδών κυττάρων του θυρεοειδή. Το νάτριο
στη συνέχεια απομακρύνεται από την αντλία Νατρίου-Καλίου. Ο συμμεταφορεάς αυτός υπάρχει και σε
άλλους ιστούς, αλλά μόνο στο θυροειδή η ενεργότητά του ελέγχεται από την TSH, η οποία αυξάνει την
ενεργότητα του συμμεταφορέα. Στη συνέχεια, το ιώδιο εκκρίνεται στον αυλό του θυλακίου του
θυρεοειδή, πιθανόν μέσω της πεδρίνης, και οξειδώνεται σε ουδέτερα φορτισμένο άτομο από την
θυρεοειδική υπεροξειδάση.
Στον αυλό του θυλακίου βρίσκεται επίσης μια πολύ μεγάλη (μοριακό βάρος περίπου 650 KDa)
γλυκοπρωτεΐνη με πολλά κατάλοιπα τυροσίνης, η θυρεοσφαιρίνη. Αυτή η πρωτεΐνη αποτελεί το μισό της
συνολικής πρωτεΐνης του θυρεοειδούς. Τα μόρια αυτής της πρωτεΐνης αντιδρούν με το ουδέτερο ιώδιο και
τελικά ένα ή δύο ατόμα θα δεσμευτούν σε ειδικά κατάλοιπα τυροσίνης. Στη συνέχεια η θυρεοσφαιρίνη
αναδιατάσσεται και δύο κατάλοιπα τυροσίνης ενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν μια ιωδοσφαιρίνη
και ένα κατάλοιπο δεϋδροαλανίνης, που παράγεται από την αφαίρεση του τυροσινικού δακτυλίου από το
αμινοξύ. Η αντίδραση αυτή καταλύεται από την θυρεοειδική υπεροξειδάση και γίνεται πάντα μετά την
ιωδίωση των καταλοίπων τυροσίνης. Τα ζεύγη μπορεί να περιέχουν τέσσερα άτομα ιωδίου (T4) ή τρία.
Υπάρχουν δύο μορφές με τρία, η Τ3 και η ανάστροφη Τ3. Μπορεί να υπάρχουν επίσης στην θυρεοσφαιρίνη
ιωδιωμένα κατάλοιπα τυροσίνης που δεν έχουν συνδεθεί με άλλα.
Οι ορμόνες σε αυτό το στάδιο παραμένουν συνδεδεμένες με την θυρεοσφαιρίνη και είναι ανενεργές. Για
να ενεργοποιηθούν οι ορμόνες πρέπει να απελευθερωθούν από την θυρεοσφαιρίνη. Η θυρεοσφαιρίνη
ενδοκυτταρώνεται από τα θυλακιοειδή κύτταρα και με κυστίδια μεταφέρεται στα λυσοσώματα, όπου
υδρολύεται και οι Τ3 και Τ4 αποσπώνται και στη συνέχεια απελευθερώνονται στο αίμα.
Όλα τα στάδια μετά την είσοδο του ιωδίου στο θυρεοειδή ενεργοποιούνται από την θυρεοτρόπο και
καταστέλλονται από την περίσσεια ιωδίου.
Η παθολογία του θυρεοειδούς αδένα περιλαμβάνει:
1) Ανωμαλίες ανάπτυξης του θυρεοειδούς,
2) Παθήσεις
που προκαλούν υπερθυρεοειδισμό,
3) Παθήσεις που προκαλούν υποθυρεοειδισμό,
4) Θυρεοειδίτιδες,
5)
Καρκίνο του θυρεοειδούς ο οποίος τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει αυξημένη συχνότητα
εμφάνισης.
Σημαντικό κλινικό εύρημα του θυρεοειδούς είναι η διόγκωσή του, που ωστόσο δεν εμφανίζεται πάντα όταν
υπάρχει κάποια πάθηση του αδένα. Φυσιολογικά, ο αδένας δεν ψηλαφάται, ωστόσο σημαντικές διογκώσεις
μπορούν να γίνουν αντιληπτές καθώς ο αδένας ακολουθεί την κίνηση της κατάποσης και "ανεβοκατεβαίνει"
μαζί με τον θυρεοειδή χόνδρο. Κάθε διόγκωσή του αναφέρεται κλινικά ως βρογχοκήλη.